با توجه به ظرفیت بسیار خوب دیمزارهای کشور برای خودکفایی در محصولات استراتژیک، شناسایی اراضی دیم و توسعه ابزار تولی گری معاونت آب و خاک امری ضروری است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم «پرونده معجزه آبخیزداری»؛ یکی از برنامه های وزارت جهاد کشاورزی به منظور تقویت امنیت غذایی کشور و خودکفایی در محصولات اساسی کشاورزی، توجه به کشت دیم است. دیم کاری یا کشت دیم نوعی کشاورزی مخصوص مناطق خشک و نیمه خشک است که در آن بارش های آسمانی و یا رواناب و سیلاب آن، آب مورد نیاز مزرعه و باغ را تامین می کند. طبق بررسی ها در ایران حدود ۱۰ میلیون هکتار اراضی مستعد برای کشت دیم وجود دارد.
آسیب ها و چالش های کشت دیم در ایران
ازجمله آسیب ها و چالش های کنونی کشت دیم در ایران فرسایش خاک است که در این باره، برنامه ریزی برای مدیریت خاک دیمزارها با توجه به شیب آنها از اهمیت زیادی برخوردار است؛ طبق آمار در سرزمین ایران، شیب از صفر تا ۵ درصد (۴۲ درصد)، شیب از ۵ تا ۱۲ درصد (۳۵ درصد)، شیب از ۱۲ تا ۲۰ درصد (۱۳.۵ درصد)، شیب از ۲۰ تا ۴۰ درصد (۸.۴ درصد)، شیب بالای ۴۰ درصد (نیم درصد) را تشکیل می دهند که همین عامل فرسایش خاک را تشدید کرده است. چکیده تحقیقات مرتبط با خاک نشان می دهد اکثر خاک های دیم، فرسایش پذیری بالا، ماده آلی کم و ساختمان تخریب یافته دارند و در باران های شدید، فرسایش زیادی رخ می دهد. مهمترین راهکار برای مقابله با این چالش، توجه به احداث باغ دیم به جای زارعت و همچنین اصلاح جهت شخم است.
چالش دیگر کشت دیم، تولید کم در واحد سطح است؛ به طوری که سهم دیمزارها در تولیدات سالانه زراعی فقط ۷ درصد در سال زراعی ۹۵-۹۶ و کمتر از ۱۰ درصد در سال زراعی ۹۷-۹۸ است. توجه به فناوری ها و دانش بومی به خصوص سامانه های سطوح آبگیر باران برای تأمین آب مورد نیاز کشت های دیم، می تواند نقش بسیار مهم و موثری در افزایش تولید کشت دیم داشته باشد.
از آسیب ها و چالش های دیگر کشت دیم می توان به توجه کم به خاک های دیم در معاونت خاک و آب در گذشته، مشکلات در ردیف بودجه دفتر و جذب نیروی متخصص، فقدان نقشه سیمای اراضی دیم، فقدان برنامه ریزی و سیاستگذاری اجرایی برای مدیریت اراضی دیم و مباحث ارث و تقسیم اراضی اشاره کرد.
ضرورت شناساسایی و برنامه ریزی برای اراضی دیم
با توجه به ظرفیت بسیار خوب دیمزارهای کشور برای خودکفایی در محصولات استراتژیک، شناسایی اراضی دیم و توسعه ابزار تولی گری معاونت آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی امری ضروری است. در این باره محمود عرب خدری عضو هیئت علمی پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری معتقد است: برای ارتقای امنیت غذایی کشور و بهره برداری بهینه از دیمزارهای کشور و در راستای شناسایی اراضی دیم و توسعه ابزار تولی گری معاونت آب و خاک، تهیه اطلس سیمای دیمزارهای کشور با مقیاس ۱:۱۰۰۰۰۰ تا ۱:۵۰۰۰۰ در سطح ۱۰ میلیون هکتار و همچنین تهیه نقشه مدیریت پذیر خاک دیمزارها با اولویت اراضی با شیب کمتر از ۱۲ درصد با مقیاس ۱:۲۵۰۰۰ در سطح ۷ میلیون هکتار باید مدنظر واقع شود و مسئولان به این مهم توجه ویژه داشته باشند.
همچنین به گفته عضو هیئت علمی پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، در راستای شناسایی اراضی دیم لازم است به ممیزی وسعت و دسته بندی کیفی اراضی دیم کشور از منظر کاربری های اصلی در شرایط فعلی، تفکیک دیمزارها کم بازده، تفکیک کانون های بحرانی فرسایش آبی و بادی در سطح دیمزارهای کشور، تعیین تناسب کلی اراضی برای دیم و تشکیل بانک اطلاعاتی از داده های اقلیم، شیب، نوع و شدت فرسایش خاک و میزان محصول، دسته بندی اراضی دیم کشور از منظر محدودیت های خاک سطحی و عمقی، فرسایش پذیری خاک، تکمیل بانک اطلاعاتی با افزودن خصوصیات خاک سطحی و خاک عمقی در اراضی دیم کشور، طبقه بندی اراضی دیم از منظر محدودیت های بارش، شیب، سنگریزه، عمق خاک، شوری، قلیایی، فرسایش آبی، فرسایش بادی و ماده آلی، تعیین تناسب دقیق اراضی برای انواع محصولات منطقه اهتمام شود.
